In een tijd waarin sociale media als X (voorheen Twitter) en BlueSky het publieke debat domineren, lijkt de kloof tussen links en rechts groter dan ooit. Of je nu naar een praatprogramma kijkt, een politieke leider volgt op X, of actief bent op het “linkse broertje/zusje van X” zoals BlueSky, één ding valt op: het publieke discours is gepolariseerd. We lijken niet langer te luisteren, maar alleen nog te reageren — vaak fel en ongenuanceerd.
Ik ben actief op het linkse broertje/zusje van X, BlueSky. Of je nu een praatprogramma, X of BlueSky iets volgt dan gaat het vooral om de enorme tegenstellingen tussen links en rechts. Dat beide stromingen het met elkaar moeten doen en in ons stelsel niemand maar dan ook helemaal niemand 100% tevreden kan worden gesteld door de politiek vergeten we gemakshalve.
Deze observatie vormt de kern van een urgent probleem. In dit blog ga ik dieper in op deze groeiende kloof, de gevaren van democratische uitholling, het belang van fatsoenlijk bestuur en waarom ‘polderen’ — ondanks alle kritiek — wellicht de sleutel is tot herstel van onderling vertrouwen en politieke stabiliteit.
De kloof tussen links en rechts: ontstaan en versterkt door algoritmes
Waar vroeger de krant, radio of het journaal ons van informatie voorzag, worden we nu dagelijks overspoeld met content die speciaal is afgestemd op onze voorkeuren. Dit gebeurt dankzij algoritmes die sociale media zoals X en BlueSky gebruiken om onze betrokkenheid te maximaliseren.
Deze algoritmes zorgen er echter ook voor dat we vooral meningen zien die onze eigen wereldbeelden bevestigen. Dit fenomeen, bekend als de ‘filter bubble’, versterkt polarisatie. Mensen die op BlueSky zitten, waar vaak een linkse insteek overheerst, zien zelden een onderbouwd rechts geluid. Andersom geldt dit net zo goed voor X of andere, rechtser georiënteerde platforms.
Democratie betekent niet “altijd mijn zin”
Het is niet mijn cup of thea maar wanneer de meerderheid van de bevolking kiest voor een rechts kabinet dan heet dat democratie.
Deze zin raakt een belangrijk punt. Democratie is geen garantie op jouw ideale wereldbeeld. Het betekent dat de meerderheid beslist, maar dat ook de minderheid wordt gehoord en gerespecteerd. Helaas lijkt dat besef steeds vaker te ontbreken. Zowel aan linker- als rechterzijde bestaat het idee dat alleen hun visie legitiem is.
Dat is een gevaarlijke ontwikkeling. Want als de uitslag van verkiezingen niet meer wordt geaccepteerd door politieke tegenstanders, of als politici van de winnende kant zich gedragen alsof ze vrij spel hebben, verliest democratie haar fundament.
De echte dreiging: minachting voor de wet en de democratische rechtsstaat
Het wordt pas vervelend wanneer ministers en partijleiders weigeren zich te houden aan de wet en fatsoenlijk bestuur en zelfs de uitvoerende instantie die de democratisch bepaalde wetten publiekelijk in twijfel trekt.
Democratie is meer dan alleen stemmen. Het vereist rechtsstatelijkheid: iedereen, ook de overheid, houdt zich aan de wet. Juist in tijden van politieke verdeeldheid moeten instituties zoals de rechterlijke macht, de Raad van State en uitvoeringsorganisaties onafhankelijk kunnen functioneren.
Wanneer politici bewust deze instituties ondermijnen, komt het hele systeem op losse schroeven te staan. Dit zagen we recentelijk in de Verenigde Staten, waar de aanval op het Capitool het dieptepunt vormde van jarenlange delegitimatie van de verkiezingsuitslagen. Europa is niet immuun: ook in Hongarije en Polen zijn democratische instituties uitgehold.
Een samenleving zonder midden: gevaarlijk terrein
In Nederland zijn we van oudsher gewend aan compromissen. Ons politieke systeem is gebouwd op coalities, overleg en samenwerking. Toch zien we steeds vaker dat dit als zwakte wordt gezien.
Net als in andere delen van Europa en Amerika zaag je dan aan de poten van de democratie en worden mensen gedwongen zich te confirmeren aan het gedachtegoed van de regerende partij zonder dat fatsoenlijke controle op de controlerende macht mogelijk is.
Dit is een fundamentele waarschuwing: als checks and balances verdwijnen, verdwijnt ook de vrijheid om afwijkend te denken. Juist in een democratie moet ruimte zijn voor kritiek, debat en zelfs protest. Maar dat debat moet wel binnen de spelregels plaatsvinden: eerlijk, respectvol en gebaseerd op feiten.
Waarom polderen werkt — ondanks alles
Dus volgens mij is het belangrijk dat we weer leren luisteren naar elkaars argumenten en bereid zijn om te polderen. Waardeloos systeem maar we kwamen er wel verder mee en waren een stuk vriendelijker voor elkaar.
Nederland heeft een lange traditie van ‘polderen’ — het sluiten van compromissen om iedereen enigszins tegemoet te komen. Hoewel dit systeem vaak wordt bekritiseerd als traag, grijs of vaag, is het ook de reden waarom ons land relatief stabiel en welvarend is gebleven.
Polderen is gebaseerd op luisteren, begrijpen en geven én nemen. In een samenleving die steeds meer in echo kamers leeft, is dit geen vanzelfsprekendheid meer. Maar het is wel noodzakelijk. Juist nu.
BlueSky, X en de digitale publieke ruimte
De rol van sociale media in politieke meningsvorming is niet te onderschatten. Platforms als X en BlueSky zijn uitgegroeid tot moderne agora’s — plekken waar het publieke debat plaatsvindt. Maar in plaats van gezamenlijke discussie, is er vooral strijd.
Het probleem is niet dat mensen een mening hebben. Het probleem is dat veel mensen alleen nog die mening willen bevestigen en versterken. Er is weinig ruimte voor reflectie, twijfel of het oprecht willen begrijpen van de ander.
De toekomst van onze democratie: hoopvol of zorgelijk?
Of we in de toekomst een gezonde democratie houden, hangt af van onze bereidheid om elkaar te blijven zien als medeburgers — niet als vijanden. Er is hoop, zolang we erkennen dat geen enkele politieke stroming “de waarheid” in pacht heeft.
Democratie is een werkwoord. Het vraagt inspanning, samenwerking en het vermogen om teleurstellingen te accepteren. Een links of rechts kabinet is niet het einde van de wereld — maar wel het begin van een nieuwe ronde, waarin we samen aan het land blijven bouwen.
Het begint bij luisteren
We kunnen eindeloos discussiëren over wie er gelijk heeft, wie de meeste stemmen krijgt of welke partij ‘de wil van het volk’ vertegenwoordigt. Maar als we niet meer willen luisteren naar elkaar, verliezen we uiteindelijk allemaal.
Dat beide stromingen het met elkaar moeten doen en in ons stelsel niemand maar dan ook helemaal niemand 100% tevreden kan worden gesteld door de politiek vergeten we gemakshalve.
Laten we dat niet vergeten. Laten we de kunst van het polderen herwaarderen, de kracht van nuance herontdekken en het publieke debat bevrijden van dogma’s. Want alleen dan bouwen we aan een democratie die blijft staan — ook als het stormt.
